Usługi opiekuńcze są przyznawane osobom samotnym (lub jeśli rodzina nie jest w stanie takiej pomocy zapewnić), które z powodu niepełnosprawności, chorób, wieku lub z innych przyczyn wymagają pomocy ze strony innych osób.
Podstawowe usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokojeniu codziennych potrzeb życiowych (np. zakupy, przygotowanie posiłku), opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz w miarę możliwości również zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Specjalistyczne usługi opiekuńcze
Specjalistyczne usługi opiekuńcze są dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności i świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem. Mogą one polegać na: usprawnianiu do funkcjonowania w społeczeństwie, pielęgnacji, rehabilitacji fizycznej, terapii psychologicznej i pedagogicznej, wsparciu edukacyjnym, pomocy mieszkaniowej. Usługi specjalistyczne dotyczyć mogą na przykład osób: z zaburzeniami psychicznymi, osób chorujących psychicznie, osób chorujących neurologicznie lub z uszkodzeniem centralnego układu nerwowego, osób z upośledzeniem umysłowym, osób z uszkodzeniami narządów ruchu i innych.Usługi opiekuńcze i usługi specjalistyczne, świadczone są w miejscu zamieszkania, ale realizowane mogą być również w ośrodkach wsparcia np.: w dziennych domach pomocy społecznej (DDPS), środowiskowych domach samopomocy (ŚDS) dla osób z zaburzeniami psychicznymi i ośrodkach opiekuńczych, które zapewniają między innymi terapię zajęciową, zajęcia rehabilitacyjne, kulturalne, rekreacyjne i wyżywienie podczas pobytu.
Odpłatność za usługi opiekuńcze uzależniona jest od dochodu na członka rodziny a jej wysokość ustalana przez gminę w formie uchwały. Dlatego też odpłatność może być różna w zależności od miejsca zamieszkania osoby zainteresowanej. W przypadku specjalistycznych usług opiekuńczych, wysokość odpłatności jest kontrolowana stosownym rozporządzeniem Ministra Pracy. Generalnie, zasady przeliczania dochodu i wysokość odpłatności są, w wypadku usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych, znacznie korzystniejsze niż zasady ustalania uprawnień do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (kryterium dochodowego). W ten sposób jest zagwarantowana dostępność usług opiekuńczych dla większej ilości osób.
